Finansal Kiralama (Leasing) Dövizle Sözleşme Yasağı

İçindekiler

A. Giriş

1. 85 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

Dövizle sözleşme yasağı olarak adlandırabileceğimiz, bir sözleşme ilişkisinden kaynaklanan para borçlarının (“ödeme yükümlülüklerinin”) yabancı para (“döviz”) ile veya yabancı paraya endeksli olarak (“yabancı para değer kaydı”) kararlaştırılmasını yasaklayan düzenleme, 13/09/2018 tarihli ve 30534 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 12/09/2018 tarihli ve 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (“85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı”) ile yayımı tarihinde (“13/09/2018”) yürürlüğe girmiştir.

85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın 1’inci maddesi ile 07/08/1989 tarihli ve Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (“32 sayılı Karar”)’ın 4’üncü maddesine g bendi eklenmiş ve Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça (“Hazine ve Maliye Bakanlığı”) belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde sözleşme bedeli (“kira bedeli”) ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları yasaklanmıştır.

2. 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)

85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile öngörülen dövizle sözleşme yasağının uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığınca 06/10/2018 tarihli ve 30557 sayılı Resmî Gazete’de bir tebliğ yayımlanmıştır. Bu Tebliğ ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’in mülga 8’inci maddesi başlığı ile birlikte yeniden düzenlenmiştir.

Ancak daha sonra Hazine ve Maliye Bakanlığınca 16/11/2018 tarihli ve 30597 sayılı Resmî Gazete’de yeni bir tebliğ yayımlanmış ve bu Tebliğ ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’in 8’inci maddesi tekrar değiştirilmiştir. Bu yazıda bundan sonra “Tebliğ” ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’in bu yazının internet sitemizde yayımlandığı tarih itibarıyla son hali ifade edilecektir.

Son olarak Hazine ve Maliye Bakanlığının internet sitesinde “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (2018-32/52) Kapsamında Sıkça Sorulan Sorular” (“Sıkça Sorulan Sorular”) başlıklı bir bilgilendirme yazısı yayımlanmıştır.

3. Yazılarımız

Dövizle sözleşme yasağı hakkında daha önce 14/01/2021 tarihinde internet sitemizde “Dövizle Sözleşme Yasağı” başlıklı bir yazı yayımlanmıştır. Bu yazıya buradaki linkten ulaşabilirsiniz. 14/01/2021 tarihli bu yazıda dövizle sözleşme yasağının uygulanabilmesi için gerekli şartlar anlatılmış olup bu kapsamda yazıda dövizle sözleşme yasağı bulunan birçok sözleşmeyle ilgili olarak Tebliğ ile getirilen düzenlemelerden bahsedilmiştir.

Bu yazıda ise yalnızca finansal kiralama (leasing) sözleşmelerine ilişkin düzenlemelerin üzerinde durulacaktır. Gayrimenkul satış sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağına ilişkin yazımıza buradaki linkten, gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağına ilişkin yazımıza buradaki linkten, eser sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağına ilişkin yazımıza buradaki linkten, taşıt satış sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağına ilişkin yazımıza buradaki linkten, iş sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağı hakkındaki yazımıza ise buradaki linkten erişebilirsiniz.

B. Dövizle Sözleşme Yasağının Uygulanabilmesi için Gerekli Şartlar

1. Genel Olarak

a. Dövize Endeksleme Yasağı (“Yabancı Para Değer Kaydı”)

Dövizle sözleşme yasağının uygulanabilmesi için gerekli şartlara değinmeden önce şu hususu açık bir şekilde ifade etmek gerekmektedir: Finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağı yalnızca bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden kararlaştırılmasını yasaklamamaktadır. Söz konusu yasak ile finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden kararlaştırılmasının yasaklanmasının yanı sıra bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin dövize endeksli olarak kararlaştırılması da yasaklanmaktadır. Örneğin; bir finansal kiralama (leasing) sözleşmesinde kira bedelinin 3.000,00 Amerikan doları olarak kararlaştırılması yasaklandığı gibi bu sözleşmede kira bedelinin ödeneceği tarihteki kur üzerinden 3.000,00 Amerikan dolarının Türk lirası karşılığı olarak belirlenmesi de yasaklanmaktadır. Bu nedenle yasak kapsamındaki finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde kira bedeli dahil ödeme yükümlülüklerinin, dövize endeksleme de yapılmadan, Türk parası olarak kararlaştırılması zorunludur.

Ayrıca Tebliğ’in 8’inci maddesinin yirmi ikinci fıkrasında uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen gayrimenkul kiralama sözleşmelerinin de 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirileceği öngörülmüştür.

b. Dövizle Ödeme Serbestisi

Türk parası olarak kararlaştırılmış ödeme yükümlülüklerinin ödeme tarihindeki kur üzerinden döviz cinsinden ödenmesi ise yasak kapsamında yer almamaktadır. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde kural olarak dövizle sözleşme yasağı bulunmakla birlikte dövizle ödeme yasağı bulunmamaktadır. Bu nedenle dövizle sözleşme yasağı kapsamındaki finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde ödeme yükümlülüklerinin, Türk parası ile kararlaştırılmış olmak koşuluyla, ödeme tarihinde döviz cinsinden ifa edileceğine ilişkin kayıtlar geçerlidir.

2. Sözleşmenin Her İki Tarafının Türkiye’de Yerleşik Kişiler Olması

Finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağının uygulanabilmesi için gerekli ilk şart finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinin her iki tarafının da Türkiye’de yerleşik kişiler olmasıdır. Sözleşmenin taraflarından birinin dahi Türkiye’de yerleşik kişilerden olmaması halinde dövizle sözleşme yasağı uygulanmaz. 32 sayılı Karar’ın 2’nci maddesinin (b) bendi uyarınca “Türkiye’de yerleşik kişiler” ifadesi yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri ifade etmektedir.

Ancak Tebliğ’in 8’inci maddesinin yirmi üçüncü fıkrası ile Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlerin de 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirileceği kabul edilmiştir. Örneğin; dışarıda yerleşik bir şirketin pay sahipliklerinin en az yüzde ellisinin Türkiye’de yerleşik kişilerde bulunması halinde normalde dışarıda yerleşik sayılan bu şirket 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik sayılmaktadır. Sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda ise bu hüküm uygulanmayacaktır.

3. Sözleşmenin Bakanlıkça İstisna Kapsamına Alınmamış Olması

Finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağının uygulanabilmesi için gerekli ikinci koşul bu sözleşmenin Tebliğ ile dövizle sözleşme yasağının kapsamı dışında bırakılmamış olmasıdır. Türkiye’de yerleşik kişiler arasında akdedilen finansal kiralama (leasing) sözleşmesi, Tebliğ ile yasak kapsamı dışında bırakılmışsa bu sözleşmeden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

C. Tebliğ ile Öngörülen İstisnalar

Finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağının istisnaları Tebliğ’in 8’inci maddesinin çeşitli fıkralarında düzenlenmiştir. Dövizle sözleşme yasağı istisnalarının bazıları şu şekildedir:

1. 16/12/1999 Tarihli ve 4490 Sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da Tanımlanan Gemilere İlişkin Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri

Tebliğ’in 8’inci maddesinin on ikinci fıkrası uyarınca, 16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri hakkında dövizle sözleşme yasağı uygulanmayacaktır. 16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde bu sözleşmelerden kaynaklanan kira bedeli dahil ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

2. 32 Sayılı Karar’ın 17 ve 17/A Maddeleri Kapsamında Yapılacak Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri

Tebliğ’in 8’inci maddesinin on üçüncü fıkrası 32 sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri dövizle sözleşme yasağının dışında tutulmuştur. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse 32 sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

3. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Taraf Oldukları Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri

Tebliğ’in 8’inci maddesinin on beşinci fıkrası ile kamu kurum ve kuruluşlarının taraf oldukları finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri dövizle sözleşme yasağının dışında tutulmuştur. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse kamu kurum ve kuruluşlarının taraf oldukları finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Sıkça Sorulan Sorular’da 15 numaralı sorunun cevabında kamu kurum ve kuruluşları ifadesi ile 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri olarak ifade edilen, anılan Kanun’un I, II, III ve IV sayılı cetvellerinde bahsedilen kurumlar, idareler ve mahalli idareler ile doğrudan ve dolaylı olarak en az yüzde 50’si bu kurum ve idarelere ait olan şirketlerin ifade edildiği söylenmiştir.

4. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Şirketlerinin Taraf Oldukları Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri

Tebliğ’in 8’inci maddesinin on beşinci fıkrasına göre, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf oldukları finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde bu sözleşmelerden kaynaklanan kira bedeli dahil ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. Başka bir deyişle, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf oldukları finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde dövizle sözleşme yasağı bulunmamaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular’da 16 numaralı sorunun cevabında Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin, sermayesinin en az yüzde 50’si doğrudan veya dolaylı olarak Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfına ait olan ASELSAN, HAVELSAN, ROKETSAN gibi şirketler olduğu ifade edilmiştir.

5. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Taraf Oldukları Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli İhaleler, Sözleşmeler ve Milletlerarası Anlaşmaların İfası Kapsamında Gerçekleştirilecek Olan Projeler Dahilinde; Yükleniciler veya Görevli Şirketlerin ve Bunların Sözleşme İmzaladığı Tarafların Üçüncü Taraflarla Akdedeceği veya Bahsi Geçen Projeler Çerçevesinde Akdedilecek Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri

Tebliğ’in 8’inci maddesinin on altı fıkrası uyarınca, kamu kurum ve kuruluşlarının taraf oldukları döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası anlaşmaların ifası kapsamında gerçekleştirilecek olan projeler dahilinde; yükleniciler veya görevli şirketlerin ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği veya bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde bu sözleşmelerden kaynaklanan ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Bu hüküm ile kamu kurum ve kuruluşlarının taraf oldukları döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası anlaşmaların ifası kapsamında gerçekleştirilecek olan projeler dahilinde yükleniciler, görevli şirketler veya bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği eser sözleşmeleri ile bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri dövizle sözleşme yasağının dışında tutulmuştur.

6. Hava Yolu Faaliyetlerine İlişkin Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri

Tebliğ’in 8’inci maddesinin yirminci fıkrasına göre Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az yüzde elli hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli bedeller içeren finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri akdetmeleri mümkündür. Bu sözleşmelerde dövizle sözleşme yasağı uygulanmayacaktır.

Ç. 13/09/2018 Tarihinden Önce Akdedilen Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmelerindeki Ödeme Yükümlülüklerinin Türk Parası Olarak Yeniden Belirlenmesi Zorunluluğunun Bulunmaması

Dövizle sözleşme yasağı 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın 2’nci maddesi ile 32 sayılı Karar’a eklenen Geçici Madde 8 uyarınca, dövizle sözleşme yasağı kapsamında bulunan sözleşmelerden 13/09/2018 tarihinden önce akdedilmiş olan yürürlükteki sözleşmeler bakımından da kural olarak uygulanmaktadır. Bu nedenle 13/09/2018 tarihinden önce akdedilmiş ve dövizle sözleşme yasağı kapsamında bulunan yürürlükteki sözleşmelerde yer alan döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmış ödeme yükümlülüklerinin 13/09/2018 tarihinden itibaren otuz gün içinde Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi gerekmektedir.

Ancak Tebliğ’in 8’inci maddesinin yirmi altıncı fıkrasında, 13/09/2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmelerinin anılan geçici madde hükmünden istisna olduğu hükme bağlanmıştır. Bu nedenle 13/09/2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmelerinde yer alan ödeme yükümlülüklerinin Türk parası olarak yeniden belirlenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.

D. Kıymetli Evrakta Yer Alan Bedeller

Tebliğ’in 8’inci maddesinin yirmi birinci fıkrası “Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir.” hükmünü içermekte olup anılan hüküm uyarınca, dövizle sözleşme yasağı bulunan finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri kapsamında düzenlenecek kıymetli evrakta yer alan bedellerin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir. Ancak yine aynı hüküm uyarınca, 32 sayılı Karar’ın geçici 8’inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarih olan 13/09/2018’den önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş bulunan bu kapsamdaki kıymetli evrak dövizle sözleşme yasağının kapsamı dışında bırakılmıştır.

Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmelerinde Dövizle Sözleşme Yasağı